Το 1936 ιδρύθηκε στην Αμερική το «Ινστιτούτο για την Ανάλυση της Προπαγάνδας» με σκοπό την αναγνώριση των τεχνασμάτων που χρησιμοποιούν οι προπαγανδιστές. Το Ινστιτούτο ανέλυσε επτά βασικά τέτοια τεχνάσματα, τα οποία χαρακτήρισε με αντίστοιχα σύμβολα:
Το βρισίδι (Name Calling): Η χρησιμοποίηση αρνητικών και υποτιμητικών λέξεων για ένα πρόσωπο ή μια ιδέα με σκοπό τη διαβολή ή υποβάθμισή τους. Συμβολίζεται από το Ινστιτούτο με ένα χέρι που στρέφει τον αντίχειρα προς τα κάτω. Π.χ.:
«Οι Κομμουνιστοσυμμορίτες είναι εναντίον της ατομικής ιδιοκτησίας». Ανάλογες υποτιμητικές λέξεις είναι π.χ. ο φασίστας, το φασιστόμουτρο, το παλιοκομμούνι, ο αναρχοκουμούνας, το γουρούνι, ο αλήτης κ.λ.π.
Σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να ρωτήσουμε τον ομιλητή μας:
Τι σημαίνει αυτό το όνομα;
Υπάρχει καμιά δικαιολογημένη σύνδεση αυτής της ιδέας με τη πραγματική σημασία αυτού του ονόματος;
Μήπως χρησιμοποιεί τη βρισιά για να απορρίψει την ιδέα;
Αν αποσύρουμε τη βρισιά, ποια είναι η αξία της ιδέας;
Το Στήσιμο των Χαρτιών ή Φτιάξιμο της Τράπουλας (Card Stacking). Η επιλεκτική χρησιμοποίηση των γεγονότων ή καθαρές ψευτιές, που συμβολίζεται με έναν άσσο μπαστούνι, ένα χαρτί που συμβολίζει τη δολιότητα. Εδώ εντάσσεται και η εσκεμμένη επιλογή απομονωμένων αποσπασμάτων από κείμενα ή λόγους ενός προσώπου, που αλλοιώνουν πλήρως τη σημασία των γραφέντων ή λεχθέντων από αυτόν και στρέφονται τελικά εναντίον του.
Η Ακολούθηση του Ρεύματος (Band Wagon): Το να είσαι «in», o ισχυρισμός ότι ΟΛΟΙ σαν κι ΕΜΑΣ σκέπτονται ή ενεργούν με αυτό το τρόπο. Συμβολίζεται από το Ινστιτούτο με το καπέλο και τη μπαγκέτα μιας παρελαύνουσας μπάντας. Η προπαγάνδα αυτή χρησιμοποιείται κυρίως για τη νεολαία, που με το να είναι «in», δηλαδή μέσα στο ρεύμα, ικανοποιεί ευκολότερα την ανάγκη της για παρέες, κοινωνικές επαφές, ομάδες που ξεχωρίζουν με την ιδιαίτερότητά τους και τη «τρέλλα» τους από τους συμβιβασμένους «μεγάλους» κ.λ.π. Στη περίπτωση αυτή έχουμε διαφημίσεις ρούχων, «σνακς», δίσκων μουσικής, χώρων συγκεντρώσεως και διασκέδασης της νεολαίας κ.λ.π.. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί όμως και για τους μεγάλους π.χ. για διαφημίσεις μόδας, περιοδικών, κέντρων διασκέδασης, άγρα πολιτικών οπαδών ή ψηφοφόρων κ.λ.π.
Στη κατηγορία αυτή ανήκει και η λεγόμενη κοινωνική απόδειξη, δηλαδή η τάση να πιστεύουμε αυτό που πιστεύουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Αν ένας συνήγορος δημιουργήσει την εντύπωση ότι «όλοι ξέρουν» ότι ένα συγκεκριμένο άτομο ψεύδεται και καλύπτει τα γεγονότα, τότε όσοι διαφωνούν με αυτή τη δήλωση φαίνονται σα να είναι αναξιόπιστοι. Όταν μερικοί άνθρωποι επαναβεβαιώνουν πολλές φορές το ίδιο πράγμα, δημιουργείται η εντύπωση ότι μιλάνε για κάτι αληθινό. Δηλαδή οι επανειλημμένες βεβαιώσεις δημιουργούν την εντύπωση ότι η ίδια η βεβαίωση είναι αληθινή.
Να πώς περιγράφει το Ινστιτούτο για την Ανάλυση της προπαγάνδας αυτή τη τεχνική:
"Ο προπαγανδιστής μισθώνει μια αίθουσα, νοικιάζει ραδιοφωνικούς σταθμούς, γεμίζει ένα μεγάλο στάδιο, παρελαύνει ένα εκατομμύριο ή τουλάχιστον ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων σε μια παρέλαση. Χρησιμοποιεί σύμβολα, χρώματα, μουσική, κίνηση, όλες τις δραματικές τέχνες. Μας κάνει να γράψουμε γράμματα, να στείλουμε τηλεγραφήματα, να συνεισφέρουμε στο σκοπό του. Προσφεύγει στην επιθυμία, κοινή στους περισσότερους από μας, να ακολουθήσουμε το πλήθος. Επειδή θέλει να ακολουθήσουμε το πλήθος σε μάζες, κατευθύνει την έκκλησή του σε ομάδες που συγκρατούνται ήδη με κοινούς δεσμούς εθνικότητας, θρησκείας, φυλής, φύλου, εργασίας. Έτσι οι προπαγανδιστές που κάνουν εκστρατεία υπέρ ή εναντίον ενός προγράμματος θα προσφύγει σε μας σας Καθολικούς, Προτεστάντες, Ορθόδοξους ή Εβραίους. Σα γεωργούς ή σα δασκάλους, σα νοικοκυρές ή σαν μεταλλωρρύχους
«Με τη βοήθεια όλων των άλλων τεχνασμάτων της προπαγάνδας, χρησιμοποιούνται όλα τα τεχνάσματα κολακείας για να τιθασσεύσουν τους φόβους, τα μίση και τις προκαταλήψεις, τις πεποιθήσεις και τα ιδανικά που είναι κοινά σε μια ομάδα. Έτσι η συγκίνηση μας σπρώχνει και μας τραβά προς το Άρμα της Μπάντας»
Όπως μας συμβουλεύει το Ινστιτούτο: «Δεν χρειάζεται να υπάρχει τόση πολύ βιασύνη ν’ ακολουθήσουμε το ρεύμα, όπως προσπαθεί να μας κάνει να πιστεύσουμε ο προπαγανδιστής. Όταν αντιμετωπίσουμε αυτή τη τεχνική, θα πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας τις παρακάτω ερωτήσεις:
• Τι είναι αυτό το πρόγραμμα του προπαγανδιστή;
• Ποια είναι η απόδειξη για τα υπέρ και τα κατά του προγράμματος;
• Αδιάφορα από το γεγονός ότι άλλοι υποστηρίζουν αυτό το πρόγραμμα, θα πρέπει να το υποστηρίξω και εγώ;
• Εξυπηρετεί αυτό το πρόγραμμα τα ατομικά και συλλογικά μου ενδιαφέροντα ή μήπως τα υπονομεύει;
Το Πειστήριο (Testimonial): Η σύνδεση μιας ιδέας με ένα σεβαστό, διάσημο, έγκυρο ή μισητό πρόσωπο ή οργανισμό. Αυτό το τέχνασμα συμβολίζεται από το Ινστιτούτο με μια σφραγίδα και μια ταινία επικύρωσης. Είναι μία από τις βασικές τεχνικές που χρησιμοποιεί η διαφημιστική προπαγάνδα: «Όλοι οι μεγάλοι σταρ του Χόλυγουντ χρησιμοποιούν LUX», «29 κατασκευαστές πλυντηρίων χρησιμοποιούν SKIP, αυτοί ξέρουν». Εσείς βέβαια δεν ξέρετε για τις ειδικές συμβάσεις που έχει κάνει το SKIP για να χρησιμοποιεί το όνομα αυτών των εταιριών, που αφενός διαφημίζονται έτσι τσάμπα μέσω του SKIP, αλλά γλυτώνουν και από διάφορες μπελάδες, όπως το να πηγαίνουν στα σπίτια των νοικοκυρών και να τους δείχνουν πώς λειτουργεί το πλυντήριο που αγόρασαν. Δεν είναι ανάγκη να πάνε οι ίδιοι, πάει το SKIP αντί γι’ αυτούς μέσω των ειδικών συμβάσεων που έχουν κάνει. Έτσι οφελούνται και οι δυο, χωρίς βέβαια να αποδεικνύεται πουθενά η ανωτερότητα του SKIP έναντι των άλλων απορρυπαντικών.
Να και δύο άλλα παραδείγματα: «Και ο Μάνος Χατζηδάκης ήταν εναντίον του Κομμουνισμού» και λοιπόν, και τι μ’ αυτό; ή «Το νομοσχέδιο που προωθεί η κυβέρνηση είναι καθαρά χιτλερικής έμπνευσης», που σημαίνει ότι «εμείς» σαν αντιπολίτευση το στέλνουμε κατά διαόλου και συγχρόνως αφήνουμε αιχμές για τη δήθεν φασιστική νοοτροπία της κυβέρνησης.
Ο ηθοποιός τάδε υποστηρίζει το Σημίτη, ο τραγουδιστής δείνα το Καραμανλή, ο δημοσιογράφος τάδε το Συνασπισμό και το μοντέλο Κούλα το Κ.Κ.Ε.. Διαλέξτε και πάρτε. Με ποιον αλήθεια απ’ αυτούς θα ταυτισθείτε; ποιος σας δικαιώνει περισσότερο; Σε ποιον θα θέλατε να μοιάζατε; Ο κύριος τάδε;. Ωραία λοιπόν. Για να του μοιάσετε, αρκεί να κάνετε ό,τι και αυτός: ψηφίστε απλά όπως κι εκείνος. «Το μπουζούκι είναι ένα όργανο, ο αστυνομικός είναι όργανο, άρα το μπουζούκι είναι αστυνομικός ή ο αστυνομικός μπουζούκι» - πάρτε το όπως θέλετε, είναι εξαιρετικά απλό! Δεν το βλέπετε;
Με τη προσφυγή σε μια αυθεντία οι προπαγανδιστές προσθέττουν βάρος και ενισχύουν τις απόψεις τους. Αν ένας ή περισσότεροι από τους ανθρώπους που βεβαιώνουν μια άποψη θεωρηθεί σαν αυθεντία, π.χ. σα γιατρός ή σαν ένας ειδικός επιστήμονας, τότε θα πεισθούν πολύ περισσότροι άνθρωποι. Βλέπετε δεν παίζει κανένα ρόλο αν αυτός ο επιστήμονας ή ο ειδικός είναι ο μόνος σε ολόκληρο το σύμπαν που έχει αυτή την άποψη, εφόσον είναι και ο μόνος που εμείς ακούμε. Δυστυχώς, αν μας αρέσει η πηγή μιας άποψης, έχουμε τη τάση να δεχθούμε και την ίδια την άποψη. Αν ένας δημοφιλής καλλιτέχνης, μια προσωπικότητα των ΜΜΕ, ένας πολιτικός ή ένα άτομο με κύρος επιδοκιμάσει μια διαδικασία, τότε θα την υποστηρίξουν πολύ περισσότεροι άνθρωποι. Γι’ αυτό άλλωστε όλα τα κόμματα συμπεριλαμβάνουν στις λίστες τους και αρκετά, μη κομματικά, διάσημα άτομα ή προσωπικότητες.
Όσο παραδεχόμαστε ινδάλματα και αυθεντίες, οι προπαγανδιστές θα βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για να μας πλασάρουν τις ιδέες και τα προϊόντα τους. Όταν κάποιος χρησιμοποιεί αυτό το τέχνασμα για να ενισχύσει τη θέση του, θα πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας τις εξής ερωτήσεις:
• Γιατί θα πρέπει να δεχθούμε ότι αυτό το άτομο (οργανισμός ή οτιδήποτε άλλο) έχει πλήρη γνώση, αξιόπιστες πληροφορίες ή αντικειμενική άποψη γι’ αυτό το θέμα;
• Πόσο αξίζει από μόνη της η ιδέα χωρίς τη συνδρομή αυτού του ατόμου;
Οι «Απλοί Άνθρωποι σαν κι Εμάς» (Plain Folks): Με άλλα λόγια εμείς που προπαγαδίζουμε μια συγκεκριμένη ιδέα ή αγωνιζόμαστε να μας ψηφίσετε δεν είμαστε καμιά ιδιαίτερη ελίτ, αλλά απλοί άνθρωποι σαν κι εσάς, κι’ εσείς θα μπορούσατε να είσαστε στη θέση μας, ή να λέγατε αυτά που λέμε εμείς. Έτσι λοιπόν δεχθείτε αυτά που λέμε, ή, αντίστοιχα, ψηφίστε μας! Είμαστε όπως ακριβώς κι’ εσείς, σας αντιπροσωπεύουμε πλήρως! Είναι πολύ κωμικό να βλέπεις δισεκατομμυριούχους (γι’ αυτούς που τους ξέρουν) υποψηφίους πρωθυπουργούς, προέδρους και βουλευτές να εμφανίζονται στη τηλεόραση σαν «απλοί άνθρωποι σαν κι’ εμάς», ή καμιά φορά ακόμα πιο απλοί. Που να ξέρουν όμως οι πραγματικά απλοί άνθρωποι, ο πολύς λαός πόσα εκατομμύρια ξοδεύουν αυτοί οι κύριοι για την προεκλογική τους εκστρατεία. Δυστυχώς πείθονται και τους ψηφίζουν σα να ψήφιζαν τον εαυτό τους, ένα μέλος της οικογενείας τους, ένα συνάδελφό τους, ή έστω ένα συγχωριανό τους.
Όλοι οι τελευταίοι Αμερικανοί πρόεδροι ήσαν εκατομμυριούχοι, αλλά έκαναν πολλά πράγματα για να παρουσιαστούν σα καθημερινά άτομα. Ο Μπιλ Κλίντον τρώει στα Μακ Ντόναλντς, κάνει τζόκιν και διαβάζει ευτελή κατασκοπευτικά μυθιστορήματα». Ο Τζωρτζ Μπους μισεί τα μπρόκαλα και του αρέσει το ψάρεμα. Ο Ρόναλντ Ρέηγκαν φωτογραφιζόταν συχνά να κόβει ξύλα και ο Τζήμι Κάρτερ παρουσιαζόταν σαν ένας ταπεινός αγρότης φιστικιών από τη Τζώρτζια. Θυμηθείτε και τον Γέλτσιν στη Ρωσία να χορεύει στη προεκλογική του εκστρατεία ξέφρενους Δυτικούς ρυθμούς. Ήταν και αυτός σαν κι’ εμάς!.
Το Ινστιτούτο για την Ανάλυση της Προπαγάνδας έχει πεί ότι όταν αντιμετωπίζουμε αυτή τη τεχνική θα πρέπει να αναβάλλουμε τη κρίση μας και να κάνουμε στον εαυτό μας τις παρακάτω ερωτήσεις:
• Ποια είναι η αξία των ιδεών του προπαγανδιστή, όταν αυτές ξεχωριστούν από τη προσωπικότητά του;
• Τι θα μπορούσε να προσπαθεί αυτός να συγκαλύψει με τη μέθοδο του απλού ανθρώπου;
• Ποια είναι τα γεγονότα;
Η Μεταφορά (Transfer). Είναι το τέχνασμα του ισχυρισμού ότι υπάρχει δήθεν μια σύνδεση ανάμεσα σε κάτι τιμώμενο ή μισούμενο και στην ιδέα ή το προϊόν που παρουσιάζεις. Η τεχνική αυτή συμβολίζεται από το Ινστιτούτο με μια χαμογελαστή αρχαιοελληνική θεατρική μάσκα:
«Επιστημονικά εργαστήρια απέδειξαν ότι η τάδε οδοντόκρεμα προστατεύει 95% από τη τερηδόνα». Τα ονόματα των εργαστηρίων αυτών βέβαια δεν αναφέρονται, αλλά ο διαφημιστής πετυχαίνει το σκοπό του να συνδέσει τη συγκεκριμένη μάρκα οδοντόκρεμας με κάτι αξιοσέβαστο και τιμώμενο: την επιστήμη. Μπορεί να έχει παρουσιάσει στη διαφήμιση «επιστήμονες» με λευκές φόρμες πάνω από «μηχανήματα» σε κάποιο «εργαστήριο», αλλά όλα αυτά είναι στη παραγματικότητα στημένα, με τον ίδιο τρόπο που στήσανε οι Αμερικάνοι το βίντεο με τον κορμοράνο στο Περσικό. Τίποτα δεν είναι αληθινό. Τα άτομα που παρουσιάζονται είναι όλα μοντέλα που συνεργάζονται με γραφεία μοντέλων και παριστάνουν στις διαφημίσεις, ανάλογα με την έμφάνισή τους, ό,τι θέλετε ή καλύτερα ό,τι βλέπετε. Από την άλλη μεριά, αν ρωτήσετε τον οδοντίατρό σας, θα σας εξομολογηθεί ότι όλα αυτά περί προστασίας από τη τερηδόνα ή την ουλίτιδα ή οτιδήποτε άλλο, είναι κουραφέξαλα για όλα αυτά τα θαυματουργά σκευάσματα από ταλκ, οδοντιατρικό σάπωνα και μικρές ποσότητες φωσφορικού νατρίου που ονομάζουμε οδοντόκρεμες. Βλέπετε δεν υπάρχουν ουσιαστικοί κανόνες δεοντολογίας και ό κάθε διαφημιστής μπορεί να χρησιμοποιεί όσα ψέμματα και υπερβολές θέλει για να μας παρασύρει τελικά στην αγορά της μπούρδας του ή τουλάχιστον της μετριότητάς του. Ακολουθούν με συνέπεια τη προτροπή του Γκαίμπελς: «Λέγε ψέματα συνεχώς, στο τέλος θα σε πιστεύσουν!»
Επίσης μια διαφήμιση με πολύ ωραίες γυναίκες ή άνδρες, προσπαθεί να δημιουργήσει το συνειρμό ότι «οι ωραίες ή ωραίοι φορούν, για παράδειγμα, το τάδε άρωμα, αποσμητικό ή aftershave. Κάντε λοιπόν κι εσείς το ίδιο και θα γίνετε (ή τουλάχιστον θα νιώθετε) ωραίοι σαν κι’ αυτούς. Είναι τόσο ανόητο και όμως υποσυνείδητα λειτουργεί, άλλωστε η ίδια διαφήμιση περιέχει και σεξουαλικά υπονοούμενα για το άλλο φύλλο, ότι δήθεν δεν μπορεί να αντισταθεί σε αυτό που φοράτε κι’ επομένως φορώντας το θα γίνετε καρδιοκατακτητής - και ποιος δε θα το ήθελε αυτό;
Το Ινστιτούτο για την ανάλυση της προπαγάνδας μας συμβουλεύει όταν αντιμετωπίζουμε τη τεχνική της μεταφοράς να κάνουμε στον εαυτό μας τις παρακάτω ερωτήσεις;
• Με τους πιο απλούς και συγκεκριμένους όρους, ποια είναι η πρόταση του ομιλητή;
• Ποια είναι η σημασία του πράγματος από το οποίο ο προπαγανδιστής επιζητά να αντλήσει επιβεβαίωση και κύρος;
• Υπάρχει καμιά νόμιμη σύνδεση ανάμεσα στη πρόταση του προπαγανδιστή και στο σεβαστό αυτό πράγμα, πρόσωπο ή θεσμό;
• Αν απομακρύνουμε το τέχνασμα του προπαγανδιστή, ποια είναι η αξία της πρότασής του από μόνης της;
Η Φανταχτερή Γενικότητα (Glittering Generality): Κατά αυτή συνδέουμε ένα πράγμα ή μια ιδέα με μια «καλή λέξη» για να το κάνουμε αποδεκτό από τους άλλους, χωρίς να χρειασθεί να προχωρήσουμε σε αποδείξεις. Τέτοιες θετικές, καταξιωμένες λέξεις είναι η γενναιότητα, ο Χριστιανισμός, η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η δημοκρατία, η μητρότητα, η επιστήμη, η αγάπη, ο έρωτας κ.λ.π. To Ινστιτούτο συμβολίζει αυτό το τέχνασμα με ένα λαμπερό κόσμημα. Π.χ.:
«Εμείς οι Έλληνες, ένας δημοκρατικός και δίκαιος λαός, είμαστε εραστές του ωραίου και του αληθινού. Το αποδεινύει άλλωστε το βιβλίο «Ο Φάρος της Δημοκρατίας». Διαβάστε το!»
Μερικές φορές παρουσιάζουν με ύφος και στόμφο διάφορα φανταχτερά και ακατανόητα για πολλούς ονόματα συστατικών μιας διαφημιζόμενης ουσίας, θέλοντας να δείξουν το κύρος και τη μοναδικότητα του συγκεκριμένου προϊόντος ως προς αυτό το φοβερό, επαναστατικό, αλαμπουρνέζικο συστατικό. Θυμάστε για παράδειγμα τη διαφήμιση εκείνης της οδοντόκρεμας με το φοβερό συστατικό «Κάλσιουμ Σι έι (Calcium Ca)»; Ε, Κάλσιουμ είναι η επιστημονική Λατινική λέξη για το ασβέστιο και «Σι έι» είναι απλώς πάλι το ασβέστιο, όπως γράφεται στη χημεία από τα δύο αρχικά γράμματα αυτής της Λατινικής λέξης (Ca). Με άλλα λόγια η περίφημη αυτή οδοντόκρεμα περιείχε ασβέστιο ασβεστίου, κοινώς μπουρμπούτσαλα! Άσε που πουθενά δεν έχει αποδειχθεί ότι το ασβέστιο οφελεί καθόλου στη στοματική υγιεινή. Και όμως υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι που παρασύρθηκαν απ’ αυτά τα στομφώδη λόγια περί του «Κάλσιουμ Σί έι» και αγόρασαν μια απλή οδοντόκρεμα (ταλκ, σαπούνι, φθοριούχα νάτριο) με ασβέστιο ασβεστίου.
Δεν υπάρχει ούτε μία διαφήμιση που να μη στηρίζεται στο ψέμα. Δεν υπάρχει ούτε μια διαφήμιση που να μη θέλει να σας τα πάρει πουλώντας σας «φύκια για μεταξωτές κορδέλες».
Επισημαίνουμε επίσης ότι πολλοί πολιτικοί απομνημονεύουν ένα πίνακα θετικών λέξεων για να ντύνουν με αυτές τους δημόσιους λόγους τους, όπως :
Ενεργητικός, δραστήριος, προσοχή, φροντίδα, πρόκληση, αλλαγή, παιδιά, επιλογή, πολίτης, δέσμευση, κοινός νους, εμπιστοσύνη, σύγκρουση, έλεγχος, θάρρος, συζήτηση, όνειρο, καθήκον, ενισχύω, ενίσχυση, δίκαιος, καθαρός, σωστός , οικογένεια, ελευθερία, βοήθεια, ανθρώπινος, οδηγώ, μαθαίνω, φως, ακούω, κινητοποιώ, κοινητοποιούμαι, ηθικό, κίνηση, κίνημα, ευκαιρία, ειρήνη, πρωτοπόρος, ανεκτίμητος αρχή, αρχέγονος, σημαία, περιβάλλον, ευημερία, προστατεύω, προστασία, υπερήφανος, δικαιώματα, δύναμη, επιτυχία, αλήθεια, μοναδικος, όραμα, εμείς,εσείς, μας, σας κ.λ.π (Παρμένες από το φυλλάδιο του.Newt Gingrich για τους βουλευτές του Δημοκρατικού Κόμματος στην Αμερική «Language, A Key Mechanism of Control = Η Γλώσσα, Ένας Βασικός Μηχανισμός Ελέγχου»
Έχουν επίσης έναν άλλο πίνακα αρνητικών λέξεων, τις οποίες γενικά αποφεύγουν όταν μιλούν δημόσια, αλλά τις οποίες μπορούν άνετα να χρησιμοποιούν όταν αναφέρονται στους πολιτικούς τους αντιπάλους: συνέπειες, διαφθορά, κρίση, προδότης, προδοσία, εξαναγκασμός, καταστροφή, καταστροφικό, καταρρέω, κατάρρευση, επικίνδυνο, αποτυχία, υποκρισία, πλεονεξία, επιβάλλω, επιβολή, αδύναμος, ανίσχυρος, ανασφαλής, ψέμα, παθητικός, ρηχός, άρρωστος, απειλή, γραφειοκρατία, φθορά, σήψη, αποσύνθεση, πτώση, όριο, επείγον, άχρηστος, εξαντλημένος κ.λ.π. (από την ίδια πηγή όπως και ο προηγούμενος κατάλογος)
Το Ινστιτούτο για την Ανάλυση της Προπαγάνδας προτείνει έναν αριθμό ερωτήσεων που θα πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας όταν αντιμετωπίζουμε αυτή τη τεχνική:
• Τι σημαίνει πραγματικά αυτή η «καλή» λέξη;
• Έχει η εν λόγω ιδέα καμιά δικαιολογημένη σύνδεση με τη πραγματική σημασία αυτής της λέξης;
• Μήπως μου «πουλάνε» μια ιδέα που δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά μου με το να της δίνουν απλώς ένα όνομα που μου αρέσει;
• Αν δε λάβω υπ’ όψη μου αυτή τη «καλή» λέξη, τι αξία έχει η ίδια η ιδέα από μόνη της;
Πέρα από τα επτά προηγούμενα τεχνάσματα των προπαγανδιστών που αναφέρει το Ινστιτούτο για την Ανάλυση της Προπαγάνδας, έχουμε να συμπληρώσουμε και τα εξής βασικά τεχνάσματα:
Η Έγκαιρη και «Έγκυρη» Πληροφόρηση
Η πρώτη εντύπωση από ένα γεγονός είναι και η πιο ισχυρή και συνήθως συνδέουμε την ανάμνηση ενός γεγονότος με τη πρώτη ερμηνεία που έχουμε ακούσει γι’ αυτό, ανεξάρτητα αν ακούσαμε αργότερα και άλλες πιο έγκυρες ερμηνείες. Αυτός είναι ο λόγος που οι προπαγανδιστές διατηρούν ένα καλά οργανωμένο δίκτυο πληροφοριών, ώστε να είναι πάντα ενημερωμένοι και να προλαβαίνουν να δίνουν πρώτοι αυτοί την ερμηνεία των γεγονότων στο ακροατήριο που θέλουν να επηρεάζουν.
Το βρισίδι (Name Calling): Η χρησιμοποίηση αρνητικών και υποτιμητικών λέξεων για ένα πρόσωπο ή μια ιδέα με σκοπό τη διαβολή ή υποβάθμισή τους. Συμβολίζεται από το Ινστιτούτο με ένα χέρι που στρέφει τον αντίχειρα προς τα κάτω. Π.χ.:
«Οι Κομμουνιστοσυμμορίτες είναι εναντίον της ατομικής ιδιοκτησίας». Ανάλογες υποτιμητικές λέξεις είναι π.χ. ο φασίστας, το φασιστόμουτρο, το παλιοκομμούνι, ο αναρχοκουμούνας, το γουρούνι, ο αλήτης κ.λ.π.
Σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να ρωτήσουμε τον ομιλητή μας:
Τι σημαίνει αυτό το όνομα;
Υπάρχει καμιά δικαιολογημένη σύνδεση αυτής της ιδέας με τη πραγματική σημασία αυτού του ονόματος;
Μήπως χρησιμοποιεί τη βρισιά για να απορρίψει την ιδέα;
Αν αποσύρουμε τη βρισιά, ποια είναι η αξία της ιδέας;
Το Στήσιμο των Χαρτιών ή Φτιάξιμο της Τράπουλας (Card Stacking). Η επιλεκτική χρησιμοποίηση των γεγονότων ή καθαρές ψευτιές, που συμβολίζεται με έναν άσσο μπαστούνι, ένα χαρτί που συμβολίζει τη δολιότητα. Εδώ εντάσσεται και η εσκεμμένη επιλογή απομονωμένων αποσπασμάτων από κείμενα ή λόγους ενός προσώπου, που αλλοιώνουν πλήρως τη σημασία των γραφέντων ή λεχθέντων από αυτόν και στρέφονται τελικά εναντίον του.
Η Ακολούθηση του Ρεύματος (Band Wagon): Το να είσαι «in», o ισχυρισμός ότι ΟΛΟΙ σαν κι ΕΜΑΣ σκέπτονται ή ενεργούν με αυτό το τρόπο. Συμβολίζεται από το Ινστιτούτο με το καπέλο και τη μπαγκέτα μιας παρελαύνουσας μπάντας. Η προπαγάνδα αυτή χρησιμοποιείται κυρίως για τη νεολαία, που με το να είναι «in», δηλαδή μέσα στο ρεύμα, ικανοποιεί ευκολότερα την ανάγκη της για παρέες, κοινωνικές επαφές, ομάδες που ξεχωρίζουν με την ιδιαίτερότητά τους και τη «τρέλλα» τους από τους συμβιβασμένους «μεγάλους» κ.λ.π. Στη περίπτωση αυτή έχουμε διαφημίσεις ρούχων, «σνακς», δίσκων μουσικής, χώρων συγκεντρώσεως και διασκέδασης της νεολαίας κ.λ.π.. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί όμως και για τους μεγάλους π.χ. για διαφημίσεις μόδας, περιοδικών, κέντρων διασκέδασης, άγρα πολιτικών οπαδών ή ψηφοφόρων κ.λ.π.
Στη κατηγορία αυτή ανήκει και η λεγόμενη κοινωνική απόδειξη, δηλαδή η τάση να πιστεύουμε αυτό που πιστεύουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Αν ένας συνήγορος δημιουργήσει την εντύπωση ότι «όλοι ξέρουν» ότι ένα συγκεκριμένο άτομο ψεύδεται και καλύπτει τα γεγονότα, τότε όσοι διαφωνούν με αυτή τη δήλωση φαίνονται σα να είναι αναξιόπιστοι. Όταν μερικοί άνθρωποι επαναβεβαιώνουν πολλές φορές το ίδιο πράγμα, δημιουργείται η εντύπωση ότι μιλάνε για κάτι αληθινό. Δηλαδή οι επανειλημμένες βεβαιώσεις δημιουργούν την εντύπωση ότι η ίδια η βεβαίωση είναι αληθινή.
Να πώς περιγράφει το Ινστιτούτο για την Ανάλυση της προπαγάνδας αυτή τη τεχνική:
"Ο προπαγανδιστής μισθώνει μια αίθουσα, νοικιάζει ραδιοφωνικούς σταθμούς, γεμίζει ένα μεγάλο στάδιο, παρελαύνει ένα εκατομμύριο ή τουλάχιστον ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων σε μια παρέλαση. Χρησιμοποιεί σύμβολα, χρώματα, μουσική, κίνηση, όλες τις δραματικές τέχνες. Μας κάνει να γράψουμε γράμματα, να στείλουμε τηλεγραφήματα, να συνεισφέρουμε στο σκοπό του. Προσφεύγει στην επιθυμία, κοινή στους περισσότερους από μας, να ακολουθήσουμε το πλήθος. Επειδή θέλει να ακολουθήσουμε το πλήθος σε μάζες, κατευθύνει την έκκλησή του σε ομάδες που συγκρατούνται ήδη με κοινούς δεσμούς εθνικότητας, θρησκείας, φυλής, φύλου, εργασίας. Έτσι οι προπαγανδιστές που κάνουν εκστρατεία υπέρ ή εναντίον ενός προγράμματος θα προσφύγει σε μας σας Καθολικούς, Προτεστάντες, Ορθόδοξους ή Εβραίους. Σα γεωργούς ή σα δασκάλους, σα νοικοκυρές ή σαν μεταλλωρρύχους
«Με τη βοήθεια όλων των άλλων τεχνασμάτων της προπαγάνδας, χρησιμοποιούνται όλα τα τεχνάσματα κολακείας για να τιθασσεύσουν τους φόβους, τα μίση και τις προκαταλήψεις, τις πεποιθήσεις και τα ιδανικά που είναι κοινά σε μια ομάδα. Έτσι η συγκίνηση μας σπρώχνει και μας τραβά προς το Άρμα της Μπάντας»
Όπως μας συμβουλεύει το Ινστιτούτο: «Δεν χρειάζεται να υπάρχει τόση πολύ βιασύνη ν’ ακολουθήσουμε το ρεύμα, όπως προσπαθεί να μας κάνει να πιστεύσουμε ο προπαγανδιστής. Όταν αντιμετωπίσουμε αυτή τη τεχνική, θα πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας τις παρακάτω ερωτήσεις:
• Τι είναι αυτό το πρόγραμμα του προπαγανδιστή;
• Ποια είναι η απόδειξη για τα υπέρ και τα κατά του προγράμματος;
• Αδιάφορα από το γεγονός ότι άλλοι υποστηρίζουν αυτό το πρόγραμμα, θα πρέπει να το υποστηρίξω και εγώ;
• Εξυπηρετεί αυτό το πρόγραμμα τα ατομικά και συλλογικά μου ενδιαφέροντα ή μήπως τα υπονομεύει;
Το Πειστήριο (Testimonial): Η σύνδεση μιας ιδέας με ένα σεβαστό, διάσημο, έγκυρο ή μισητό πρόσωπο ή οργανισμό. Αυτό το τέχνασμα συμβολίζεται από το Ινστιτούτο με μια σφραγίδα και μια ταινία επικύρωσης. Είναι μία από τις βασικές τεχνικές που χρησιμοποιεί η διαφημιστική προπαγάνδα: «Όλοι οι μεγάλοι σταρ του Χόλυγουντ χρησιμοποιούν LUX», «29 κατασκευαστές πλυντηρίων χρησιμοποιούν SKIP, αυτοί ξέρουν». Εσείς βέβαια δεν ξέρετε για τις ειδικές συμβάσεις που έχει κάνει το SKIP για να χρησιμοποιεί το όνομα αυτών των εταιριών, που αφενός διαφημίζονται έτσι τσάμπα μέσω του SKIP, αλλά γλυτώνουν και από διάφορες μπελάδες, όπως το να πηγαίνουν στα σπίτια των νοικοκυρών και να τους δείχνουν πώς λειτουργεί το πλυντήριο που αγόρασαν. Δεν είναι ανάγκη να πάνε οι ίδιοι, πάει το SKIP αντί γι’ αυτούς μέσω των ειδικών συμβάσεων που έχουν κάνει. Έτσι οφελούνται και οι δυο, χωρίς βέβαια να αποδεικνύεται πουθενά η ανωτερότητα του SKIP έναντι των άλλων απορρυπαντικών.
Να και δύο άλλα παραδείγματα: «Και ο Μάνος Χατζηδάκης ήταν εναντίον του Κομμουνισμού» και λοιπόν, και τι μ’ αυτό; ή «Το νομοσχέδιο που προωθεί η κυβέρνηση είναι καθαρά χιτλερικής έμπνευσης», που σημαίνει ότι «εμείς» σαν αντιπολίτευση το στέλνουμε κατά διαόλου και συγχρόνως αφήνουμε αιχμές για τη δήθεν φασιστική νοοτροπία της κυβέρνησης.
Ο ηθοποιός τάδε υποστηρίζει το Σημίτη, ο τραγουδιστής δείνα το Καραμανλή, ο δημοσιογράφος τάδε το Συνασπισμό και το μοντέλο Κούλα το Κ.Κ.Ε.. Διαλέξτε και πάρτε. Με ποιον αλήθεια απ’ αυτούς θα ταυτισθείτε; ποιος σας δικαιώνει περισσότερο; Σε ποιον θα θέλατε να μοιάζατε; Ο κύριος τάδε;. Ωραία λοιπόν. Για να του μοιάσετε, αρκεί να κάνετε ό,τι και αυτός: ψηφίστε απλά όπως κι εκείνος. «Το μπουζούκι είναι ένα όργανο, ο αστυνομικός είναι όργανο, άρα το μπουζούκι είναι αστυνομικός ή ο αστυνομικός μπουζούκι» - πάρτε το όπως θέλετε, είναι εξαιρετικά απλό! Δεν το βλέπετε;
Με τη προσφυγή σε μια αυθεντία οι προπαγανδιστές προσθέττουν βάρος και ενισχύουν τις απόψεις τους. Αν ένας ή περισσότεροι από τους ανθρώπους που βεβαιώνουν μια άποψη θεωρηθεί σαν αυθεντία, π.χ. σα γιατρός ή σαν ένας ειδικός επιστήμονας, τότε θα πεισθούν πολύ περισσότροι άνθρωποι. Βλέπετε δεν παίζει κανένα ρόλο αν αυτός ο επιστήμονας ή ο ειδικός είναι ο μόνος σε ολόκληρο το σύμπαν που έχει αυτή την άποψη, εφόσον είναι και ο μόνος που εμείς ακούμε. Δυστυχώς, αν μας αρέσει η πηγή μιας άποψης, έχουμε τη τάση να δεχθούμε και την ίδια την άποψη. Αν ένας δημοφιλής καλλιτέχνης, μια προσωπικότητα των ΜΜΕ, ένας πολιτικός ή ένα άτομο με κύρος επιδοκιμάσει μια διαδικασία, τότε θα την υποστηρίξουν πολύ περισσότεροι άνθρωποι. Γι’ αυτό άλλωστε όλα τα κόμματα συμπεριλαμβάνουν στις λίστες τους και αρκετά, μη κομματικά, διάσημα άτομα ή προσωπικότητες.
Όσο παραδεχόμαστε ινδάλματα και αυθεντίες, οι προπαγανδιστές θα βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για να μας πλασάρουν τις ιδέες και τα προϊόντα τους. Όταν κάποιος χρησιμοποιεί αυτό το τέχνασμα για να ενισχύσει τη θέση του, θα πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας τις εξής ερωτήσεις:
• Γιατί θα πρέπει να δεχθούμε ότι αυτό το άτομο (οργανισμός ή οτιδήποτε άλλο) έχει πλήρη γνώση, αξιόπιστες πληροφορίες ή αντικειμενική άποψη γι’ αυτό το θέμα;
• Πόσο αξίζει από μόνη της η ιδέα χωρίς τη συνδρομή αυτού του ατόμου;
Οι «Απλοί Άνθρωποι σαν κι Εμάς» (Plain Folks): Με άλλα λόγια εμείς που προπαγαδίζουμε μια συγκεκριμένη ιδέα ή αγωνιζόμαστε να μας ψηφίσετε δεν είμαστε καμιά ιδιαίτερη ελίτ, αλλά απλοί άνθρωποι σαν κι εσάς, κι’ εσείς θα μπορούσατε να είσαστε στη θέση μας, ή να λέγατε αυτά που λέμε εμείς. Έτσι λοιπόν δεχθείτε αυτά που λέμε, ή, αντίστοιχα, ψηφίστε μας! Είμαστε όπως ακριβώς κι’ εσείς, σας αντιπροσωπεύουμε πλήρως! Είναι πολύ κωμικό να βλέπεις δισεκατομμυριούχους (γι’ αυτούς που τους ξέρουν) υποψηφίους πρωθυπουργούς, προέδρους και βουλευτές να εμφανίζονται στη τηλεόραση σαν «απλοί άνθρωποι σαν κι’ εμάς», ή καμιά φορά ακόμα πιο απλοί. Που να ξέρουν όμως οι πραγματικά απλοί άνθρωποι, ο πολύς λαός πόσα εκατομμύρια ξοδεύουν αυτοί οι κύριοι για την προεκλογική τους εκστρατεία. Δυστυχώς πείθονται και τους ψηφίζουν σα να ψήφιζαν τον εαυτό τους, ένα μέλος της οικογενείας τους, ένα συνάδελφό τους, ή έστω ένα συγχωριανό τους.
Όλοι οι τελευταίοι Αμερικανοί πρόεδροι ήσαν εκατομμυριούχοι, αλλά έκαναν πολλά πράγματα για να παρουσιαστούν σα καθημερινά άτομα. Ο Μπιλ Κλίντον τρώει στα Μακ Ντόναλντς, κάνει τζόκιν και διαβάζει ευτελή κατασκοπευτικά μυθιστορήματα». Ο Τζωρτζ Μπους μισεί τα μπρόκαλα και του αρέσει το ψάρεμα. Ο Ρόναλντ Ρέηγκαν φωτογραφιζόταν συχνά να κόβει ξύλα και ο Τζήμι Κάρτερ παρουσιαζόταν σαν ένας ταπεινός αγρότης φιστικιών από τη Τζώρτζια. Θυμηθείτε και τον Γέλτσιν στη Ρωσία να χορεύει στη προεκλογική του εκστρατεία ξέφρενους Δυτικούς ρυθμούς. Ήταν και αυτός σαν κι’ εμάς!.
Το Ινστιτούτο για την Ανάλυση της Προπαγάνδας έχει πεί ότι όταν αντιμετωπίζουμε αυτή τη τεχνική θα πρέπει να αναβάλλουμε τη κρίση μας και να κάνουμε στον εαυτό μας τις παρακάτω ερωτήσεις:
• Ποια είναι η αξία των ιδεών του προπαγανδιστή, όταν αυτές ξεχωριστούν από τη προσωπικότητά του;
• Τι θα μπορούσε να προσπαθεί αυτός να συγκαλύψει με τη μέθοδο του απλού ανθρώπου;
• Ποια είναι τα γεγονότα;
Η Μεταφορά (Transfer). Είναι το τέχνασμα του ισχυρισμού ότι υπάρχει δήθεν μια σύνδεση ανάμεσα σε κάτι τιμώμενο ή μισούμενο και στην ιδέα ή το προϊόν που παρουσιάζεις. Η τεχνική αυτή συμβολίζεται από το Ινστιτούτο με μια χαμογελαστή αρχαιοελληνική θεατρική μάσκα:
«Επιστημονικά εργαστήρια απέδειξαν ότι η τάδε οδοντόκρεμα προστατεύει 95% από τη τερηδόνα». Τα ονόματα των εργαστηρίων αυτών βέβαια δεν αναφέρονται, αλλά ο διαφημιστής πετυχαίνει το σκοπό του να συνδέσει τη συγκεκριμένη μάρκα οδοντόκρεμας με κάτι αξιοσέβαστο και τιμώμενο: την επιστήμη. Μπορεί να έχει παρουσιάσει στη διαφήμιση «επιστήμονες» με λευκές φόρμες πάνω από «μηχανήματα» σε κάποιο «εργαστήριο», αλλά όλα αυτά είναι στη παραγματικότητα στημένα, με τον ίδιο τρόπο που στήσανε οι Αμερικάνοι το βίντεο με τον κορμοράνο στο Περσικό. Τίποτα δεν είναι αληθινό. Τα άτομα που παρουσιάζονται είναι όλα μοντέλα που συνεργάζονται με γραφεία μοντέλων και παριστάνουν στις διαφημίσεις, ανάλογα με την έμφάνισή τους, ό,τι θέλετε ή καλύτερα ό,τι βλέπετε. Από την άλλη μεριά, αν ρωτήσετε τον οδοντίατρό σας, θα σας εξομολογηθεί ότι όλα αυτά περί προστασίας από τη τερηδόνα ή την ουλίτιδα ή οτιδήποτε άλλο, είναι κουραφέξαλα για όλα αυτά τα θαυματουργά σκευάσματα από ταλκ, οδοντιατρικό σάπωνα και μικρές ποσότητες φωσφορικού νατρίου που ονομάζουμε οδοντόκρεμες. Βλέπετε δεν υπάρχουν ουσιαστικοί κανόνες δεοντολογίας και ό κάθε διαφημιστής μπορεί να χρησιμοποιεί όσα ψέμματα και υπερβολές θέλει για να μας παρασύρει τελικά στην αγορά της μπούρδας του ή τουλάχιστον της μετριότητάς του. Ακολουθούν με συνέπεια τη προτροπή του Γκαίμπελς: «Λέγε ψέματα συνεχώς, στο τέλος θα σε πιστεύσουν!»
Επίσης μια διαφήμιση με πολύ ωραίες γυναίκες ή άνδρες, προσπαθεί να δημιουργήσει το συνειρμό ότι «οι ωραίες ή ωραίοι φορούν, για παράδειγμα, το τάδε άρωμα, αποσμητικό ή aftershave. Κάντε λοιπόν κι εσείς το ίδιο και θα γίνετε (ή τουλάχιστον θα νιώθετε) ωραίοι σαν κι’ αυτούς. Είναι τόσο ανόητο και όμως υποσυνείδητα λειτουργεί, άλλωστε η ίδια διαφήμιση περιέχει και σεξουαλικά υπονοούμενα για το άλλο φύλλο, ότι δήθεν δεν μπορεί να αντισταθεί σε αυτό που φοράτε κι’ επομένως φορώντας το θα γίνετε καρδιοκατακτητής - και ποιος δε θα το ήθελε αυτό;
Το Ινστιτούτο για την ανάλυση της προπαγάνδας μας συμβουλεύει όταν αντιμετωπίζουμε τη τεχνική της μεταφοράς να κάνουμε στον εαυτό μας τις παρακάτω ερωτήσεις;
• Με τους πιο απλούς και συγκεκριμένους όρους, ποια είναι η πρόταση του ομιλητή;
• Ποια είναι η σημασία του πράγματος από το οποίο ο προπαγανδιστής επιζητά να αντλήσει επιβεβαίωση και κύρος;
• Υπάρχει καμιά νόμιμη σύνδεση ανάμεσα στη πρόταση του προπαγανδιστή και στο σεβαστό αυτό πράγμα, πρόσωπο ή θεσμό;
• Αν απομακρύνουμε το τέχνασμα του προπαγανδιστή, ποια είναι η αξία της πρότασής του από μόνης της;
Η Φανταχτερή Γενικότητα (Glittering Generality): Κατά αυτή συνδέουμε ένα πράγμα ή μια ιδέα με μια «καλή λέξη» για να το κάνουμε αποδεκτό από τους άλλους, χωρίς να χρειασθεί να προχωρήσουμε σε αποδείξεις. Τέτοιες θετικές, καταξιωμένες λέξεις είναι η γενναιότητα, ο Χριστιανισμός, η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η δημοκρατία, η μητρότητα, η επιστήμη, η αγάπη, ο έρωτας κ.λ.π. To Ινστιτούτο συμβολίζει αυτό το τέχνασμα με ένα λαμπερό κόσμημα. Π.χ.:
«Εμείς οι Έλληνες, ένας δημοκρατικός και δίκαιος λαός, είμαστε εραστές του ωραίου και του αληθινού. Το αποδεινύει άλλωστε το βιβλίο «Ο Φάρος της Δημοκρατίας». Διαβάστε το!»
Μερικές φορές παρουσιάζουν με ύφος και στόμφο διάφορα φανταχτερά και ακατανόητα για πολλούς ονόματα συστατικών μιας διαφημιζόμενης ουσίας, θέλοντας να δείξουν το κύρος και τη μοναδικότητα του συγκεκριμένου προϊόντος ως προς αυτό το φοβερό, επαναστατικό, αλαμπουρνέζικο συστατικό. Θυμάστε για παράδειγμα τη διαφήμιση εκείνης της οδοντόκρεμας με το φοβερό συστατικό «Κάλσιουμ Σι έι (Calcium Ca)»; Ε, Κάλσιουμ είναι η επιστημονική Λατινική λέξη για το ασβέστιο και «Σι έι» είναι απλώς πάλι το ασβέστιο, όπως γράφεται στη χημεία από τα δύο αρχικά γράμματα αυτής της Λατινικής λέξης (Ca). Με άλλα λόγια η περίφημη αυτή οδοντόκρεμα περιείχε ασβέστιο ασβεστίου, κοινώς μπουρμπούτσαλα! Άσε που πουθενά δεν έχει αποδειχθεί ότι το ασβέστιο οφελεί καθόλου στη στοματική υγιεινή. Και όμως υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι που παρασύρθηκαν απ’ αυτά τα στομφώδη λόγια περί του «Κάλσιουμ Σί έι» και αγόρασαν μια απλή οδοντόκρεμα (ταλκ, σαπούνι, φθοριούχα νάτριο) με ασβέστιο ασβεστίου.
Δεν υπάρχει ούτε μία διαφήμιση που να μη στηρίζεται στο ψέμα. Δεν υπάρχει ούτε μια διαφήμιση που να μη θέλει να σας τα πάρει πουλώντας σας «φύκια για μεταξωτές κορδέλες».
Επισημαίνουμε επίσης ότι πολλοί πολιτικοί απομνημονεύουν ένα πίνακα θετικών λέξεων για να ντύνουν με αυτές τους δημόσιους λόγους τους, όπως :
Ενεργητικός, δραστήριος, προσοχή, φροντίδα, πρόκληση, αλλαγή, παιδιά, επιλογή, πολίτης, δέσμευση, κοινός νους, εμπιστοσύνη, σύγκρουση, έλεγχος, θάρρος, συζήτηση, όνειρο, καθήκον, ενισχύω, ενίσχυση, δίκαιος, καθαρός, σωστός , οικογένεια, ελευθερία, βοήθεια, ανθρώπινος, οδηγώ, μαθαίνω, φως, ακούω, κινητοποιώ, κοινητοποιούμαι, ηθικό, κίνηση, κίνημα, ευκαιρία, ειρήνη, πρωτοπόρος, ανεκτίμητος αρχή, αρχέγονος, σημαία, περιβάλλον, ευημερία, προστατεύω, προστασία, υπερήφανος, δικαιώματα, δύναμη, επιτυχία, αλήθεια, μοναδικος, όραμα, εμείς,εσείς, μας, σας κ.λ.π (Παρμένες από το φυλλάδιο του.Newt Gingrich για τους βουλευτές του Δημοκρατικού Κόμματος στην Αμερική «Language, A Key Mechanism of Control = Η Γλώσσα, Ένας Βασικός Μηχανισμός Ελέγχου»
Έχουν επίσης έναν άλλο πίνακα αρνητικών λέξεων, τις οποίες γενικά αποφεύγουν όταν μιλούν δημόσια, αλλά τις οποίες μπορούν άνετα να χρησιμοποιούν όταν αναφέρονται στους πολιτικούς τους αντιπάλους: συνέπειες, διαφθορά, κρίση, προδότης, προδοσία, εξαναγκασμός, καταστροφή, καταστροφικό, καταρρέω, κατάρρευση, επικίνδυνο, αποτυχία, υποκρισία, πλεονεξία, επιβάλλω, επιβολή, αδύναμος, ανίσχυρος, ανασφαλής, ψέμα, παθητικός, ρηχός, άρρωστος, απειλή, γραφειοκρατία, φθορά, σήψη, αποσύνθεση, πτώση, όριο, επείγον, άχρηστος, εξαντλημένος κ.λ.π. (από την ίδια πηγή όπως και ο προηγούμενος κατάλογος)
Το Ινστιτούτο για την Ανάλυση της Προπαγάνδας προτείνει έναν αριθμό ερωτήσεων που θα πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας όταν αντιμετωπίζουμε αυτή τη τεχνική:
• Τι σημαίνει πραγματικά αυτή η «καλή» λέξη;
• Έχει η εν λόγω ιδέα καμιά δικαιολογημένη σύνδεση με τη πραγματική σημασία αυτής της λέξης;
• Μήπως μου «πουλάνε» μια ιδέα που δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά μου με το να της δίνουν απλώς ένα όνομα που μου αρέσει;
• Αν δε λάβω υπ’ όψη μου αυτή τη «καλή» λέξη, τι αξία έχει η ίδια η ιδέα από μόνη της;
Πέρα από τα επτά προηγούμενα τεχνάσματα των προπαγανδιστών που αναφέρει το Ινστιτούτο για την Ανάλυση της Προπαγάνδας, έχουμε να συμπληρώσουμε και τα εξής βασικά τεχνάσματα:
Η Έγκαιρη και «Έγκυρη» Πληροφόρηση
Η πρώτη εντύπωση από ένα γεγονός είναι και η πιο ισχυρή και συνήθως συνδέουμε την ανάμνηση ενός γεγονότος με τη πρώτη ερμηνεία που έχουμε ακούσει γι’ αυτό, ανεξάρτητα αν ακούσαμε αργότερα και άλλες πιο έγκυρες ερμηνείες. Αυτός είναι ο λόγος που οι προπαγανδιστές διατηρούν ένα καλά οργανωμένο δίκτυο πληροφοριών, ώστε να είναι πάντα ενημερωμένοι και να προλαβαίνουν να δίνουν πρώτοι αυτοί την ερμηνεία των γεγονότων στο ακροατήριο που θέλουν να επηρεάζουν.
